Ik als kind 12. Ter kerke

Ik zat al jong in de ouderlingenbanken van de gereformeerde kerk vrijgemaakt, samen met mijn zusjes en mijn broer. Er waren 3 banken voor de leden van de kerkenraad. De voorste bank was voor ons. De tweede voor de ouderlingen. De achterste voor de diakenen.
Als de ouderlingen en diakenen nog in de kerkeraadskamer met elkaar aan het praten waren en de kerk vol liep met kerkvolk, bracht mijn vader ons naar die bank. Daarna ging hij de trap op naar het orgel, zette het register aan en stortte psalmen en gewijde muziek uit over de gelovigen.
Als het tijd was voor de dienst en het volk op zijn plek zat, kwamen de mannen broeders in een lange optocht de kerkzaal binnen. De dominee was altijd de tweede man in de rij. Man nummer 1 draaide zich voor in de kerk bij de preekstoel om, gaf dominee een hand en opende door die handdruk de dienst. Hij legde daarmee het gewicht van de zuivere verkondiging van het Woord bij de dominee. Vanaf dat moment stond daar niet meer een gewone man, maar een man Gods die woorden Gods zou gaan spreken. Binnen een dienst mochten alleen vast gestelde liederen gezongen worden. Verhaaltjes en andere opleukerij waren ook niet ok. Op nationale hoogtijdagen werd het Wilhelmus dan ook gezongen na de handdruk aan het einde van de dienst. En tijdens een kinderkerstfeest-dienst konden er dingen gezegd en liedjes gezongen worden die in een echte dienst niet ok waren.

Als de taak van mijn vader op het orgel erop zat, kwam hij naar beneden en ging tussen ons in zitten. Wij moesten vooral erg stil zitten, niet praten, lachen, of schuifelen. Ik mocht daarom niet naast mijn ene zus zitten, want dat soort dingen deden wij vaak. Als mijn vader tijdens het zingen weer het orgel besteeg hielden de broeders ouderling een oogje op ons. Het waren keurige mannen in donkere pakken. Ik kreeg wel eens een corrigerende tik op mijn schouder van broeder Sikkens. Hij was een kinderloze bakker en begreep mijn wiebelende benen niet zo goed.
We kregen altijd 2 king pepermunten en 3 dubbeltjes mee naar de kerk. De eerste pepermunt was voor bij de start van de preek, de 2e pepermunt was voor ergens halverwege de preek. De dubbeltjes waren voor in de collectezakken die na afloop van de preek door de diakenen werden rondgedeeld. Mijn vader speelde tijdens die collecte op het orgel, de dienst zat er bijna op. De dienstdoende collectediakenen liepen in rustige tred over het pad tussen de kerkbanken door naar achteren, deelden rechts en links de collectezakken uit en volgden de gang die de zakken langs het kerkvolk maakte. In mijn tijd waren er 3 collectes. 1 voor de kerk, 1 voor de zending en 1 de theologische hogeschool.

De dominee had een preekstoel met een glas water om te preken. De preekstoel moest bestegen worden door middel van een trap. Zo had hij goed overzicht over het kerkvolk. Voor de preekstoel stond een tafel met daarop een verzilverde wijnkan, bekers voor de wijn en schalen voor het brood. Meestal lag er een wit kleed over dat servies. De vormen van staken door het wit.
4 x per jaar ging het kleed eraf, dan werd het avondmaal door de gelovigen gevierd. Kinderen vielen niet in die categorie en ook vreemden moesten eerst geloofsbrieven overleggen voor ze toegang kregen tot het brood, geleverd door broeder en bakker Sikkens; en de wijn, geleverd door broeder Hoeksema van de plaatselijke Spar.
Naast de tafel stond het doopvont. Daaruit werden de kinderen van gemeenteleden gedoopt. Dat gebeurde bij voorkeur zo snel mogelijk na de geboorte. Wachten op de sacramenten tot moeder herstelt was keurde mijn vader af.

De dominee keek uit op 2 banken voor ouden van dagen. Die banken waren in de buurt van de preekstoel vanwege de hardhorendheid van de bejaarden. In de 2e bank zat vrouw Tulp. Ze had altijd een zwarte mantel aan en een witte knot achter op haar hoofd die door een beparelt netje bijeengehouden werd. Ze lachtte nooit. Als ze ging zitten sloeg ze de panden van de jas op zodat ze daar niet op zat. Mijn moeder vertelde me dat dat was vanwege zuinigheid. De jas versleet zo minder snel en kon jaren langer mee. Als de voering versleet kon dat door de kleermaker herstelt worden. Het werd een levensjas. Na je 40e levensjaar de laatste jas voor je dood.

Als de dienst dan eindelijk klaar was en de broeders ouderling in een lange rij naar de kerkeraadskamer liepen, mijn vader nog wat klassieke werken speelde voor het vertrekkende volk, moesten wij wachten. Op mijn vader, op de muziek en op de kerkenraad waar mijn vader nog aanschoof bij de mannen broeders. Wij maakten dan van de gelegenheid gebruik om door de kerk te rennen op zoek naar gevallen pepermuntjes, haarspeldjes en dubbeltjes. We schreeuwden als we wat vonden.
Soms vermaande de koster, broeder Oostenbrug, ons: 'stttt... niet zoveel lawaai in de kerk'.