Strafwerk was bij ons op school een belangrijk instrument om de orde te handhaven.
Meester Venema gebruikte een simpel systeem.
Voor een vergrijp van verschillende orde bedacht hij een passende strafwerkzin, met educatief nevendoel. De zin moest tig keer geschreven om ingeprent te raken
Afhankelijk van de ernst van het vergrijp werd de maat bepaald. Van 10 tot 500 strafwerkregels. Als het de 500 regels overschreed werd je van school gestuurd of verwijderd.
Niet alleen deed het strafsysteem een beroep op de creativiteit van de meester ook de kinderen leerden op creatieve wijze om te gaan met strafwerk.
Maar eerst een voorbeeld: het vergrijp van de inktvlek in het schrift.
Onze bankjes hadden een ingebouwde inktpot. Als de inktpot leeg was werd deze door meester bijgevuld uit een literfles inkt met een tuit vergelijkbaar met de schenktuit van een sterkedrankfles. We schreven met kroontjespennen die in de inktpot gedoopt werden. Bij een nonchalante doop kon de kroontjespen gemakkelijk lekken en vlekken. En dat werd bij ons op school niet geduld. Had je zo'n vlek dan kon je met een litersfles vlekverwijderaar de vlek oplossen. De vlekverwijderaar rook naar bleekmiddel. Je kon er ook je kleren mee oplossen.
Meester duldde dus geen vlekken. Als jij wel vlekken had geduld, dan overtrad je de ordentelijkheid en het geduld van de meester. Geen excuus: strafwerk was het antwoord.
De zin luidde: 'ik mag geen vlekken dulden'.
Omdat het een lichte vorm van overtreding betrof was de strafmaat 10 x: 'ik mag geen vlekken dulden.'
Aan het einde van mijn lagere schoolperiode was de strafmaat opgelopen tot 20 x.
En mijn jongste zusje moest 40 x schrijven: 'ik mag geen vlekken dulden.'
Andere strafregels waren:
Ik mag niet spieken.
Ik mag niet klikken
Ik mag geen wind laten in de klas.
Ik mag de meester niet uitlachen.
Ik mag geen brutale antwoorden geven.
Ik moet met twee woorden spreken.
Spreken is zilver zwijgen is goud
Het systeem ontlokte een ondergrondse handel in strafwerk. Als je slim en een beetje sneaky was, viste je na afloop je strafwerk uit de prullenmand naast het bureau van de meester, streek het glad en leverde het later gewoon nog es in.
Verhandelden was ook lucratief, met betalingen in geld of natura.
En soms besteedde ik mijn strafwerk uit, dan dealde ik met Kees, hij schreef voor mij en mocht in ruil bij mij spieken tijdens een proefwerk.
Ik deed het wel eens met carbonpapier
en ooit heb ik uit dwarsigheid mijn strafwerk, meer dan 300 regels, op closetpapier geschreven. Meester keek er vreemd van op, ontrolde het papier, begon wat te tellen, er kwamen scheuren in, hij maakte er een prop van en zei: 'gooi maar in de wc.'
Tijdens een les gooide Piet met een propje naar meester die met zijn rug naar de klas op het bord stond te schrijven. Het propje raakte de meester tegen zijn hoofd, hij draaide zich om en vroeg: 'wie heeft dat gedaan?' Niemand zie iets. Meester vroeg nog eens: 'WIE heeft dat gedaan?' Weer zei niemand iets. 'IK VRAAG HET VOOR DE LAATSTE X, WIE HEEFT DAT GEDAAN?
'Voor het einde van de morgen krijgen jullie de kans om te zeggen wie het gedaan heeft. Anders krijgen jullie allemaal strafwerk.'
En zo gebeurde: iedereen moest 50 x schrijven: 'wij mogen niet met propjes gooien en wij moeten meester gehoorzamen'.
