Het kerstfeest van de kistenmaker

door Johan Frinsel (verkort weergegeven)

Hijgend leunde Martijn tegen de klamme muur van het kleine, donkere portaal.
Nooit eerder was het klimmen hem zo zwaar gevallen. Een gevoel van teleurstelling bekroop hem, want als het trappen lopen hem zoveel moeite ging bezorgen, zou hij dit niet langer kunnen doen. En een ander om hulp vragen, zou betekenen dat hij een geheim prijsgaf dat hij al zoveel jaren zorgvuldig had bewaard.
Ach, niet om het geheim zelf, maar was het niet zo dat je de linkerhand niet moest laten weten wat de rechter deed?

Hij betreurde het dat hij niet méér kon doen.
De avond voor kerst bracht hij de allerarmsten een gave, waarvoor hij het hele jaar ierts opzij had gelegd. Hoofdzakelijk levensmiddelen zaten in de zakken die hij door de donkere sloppen droeg.
Behoedzaam beklom hij de havenloze trappen, sommige steil als ladders, om zonder gerucht zijn zware last voor de deur te plaatsen van de armoedige woning. Het was hem altijd gelukt weg te glippen zonder betrapt te worden.

Maar nu werd het hem opeens duidelijk dat de jaren hem hadden ingehaald.
Zijn hart deed vreemd. Hij had herhaalde malen moeten rusten, op gevaar af ontdekt te worden. Na elke vracht die hij afleverde, moest hij het hele eind door de donkere straatjes terug om de volgende volle zak uit zijn werkplaats op te halen. Het vroor en er zat sneeuw in de lucht, maar gelukkig waren de straten daar nog vrij van, zodat het lopen hem niet extra moeilijk werd gemaakt.
Maar elke tocht nam meer tijd, en steeds vaker moest hij zijn werk onderbreken
om even op adem te komen.
Hij voelde zich opgelucht, toen de laatste zak op de plaats van bestemming was gebracht. Al was het hem zwaar gevallen, hij had zijn taak toch weer mogen volbrengen, en daar was hij dankbaar voor. Zijn benen deden hem wel wat pijn, maar dat zou wel weer gauw overgaan. Alleen zijn ademhaling, die kreeg hij niet meer onder controle, en dan dat vreemde kloppen van zijn hart.
Als een donkere schim bewoog hij zich door de onverlichte straatjes, af en toe steun zoekend aan de huizen. De gedachte dat hij dit werk voortaan niet meer zou kunnen doen, dreigde zijn blijdschap weg te nemen.
Hij hield zichzelf voor dat ieder mens zwakke ogenblikken kende en dat de plotselinge moeheid, die hem overvallen had, van voorbijgaande aard zou zijn.
Aan kracht had het hem nooit ontbroken. Een dagje rust, dan zou hij wel weer de oude zijn.
Kwam het niet mooi uit dat het morgen kerstfeest was? Hij dacht aan de mensen die hij die avond van het allernodigste had voorzien. Alleen als hij bepaald werd bij de bitterheid van hun armoede, kwam bij Martijn wel eens het verlangen op rijk te zijn. Wat zou een mens het er druk mee kunnen hebben om de hongerigen te kunnen voeden en de naakten te kleden. Je zou je arm geven om alle nood te lenigen.

Kerstfeest! Een warm gevoel doorstroomde hem. Ja, God was arm geworden om zondaars rijk te maken. Die gedachte maakte hem blij, en er was een lied in zijn hart toen hij zijn woning bereikte. Zijn werkplaats lag aan de straat, en het was er donker toen hij er binnenging.
Martijn wist op de tast zijn weg te vinden. Hij hing zijn hoed en mantel aan de wand en zocht naar de kaars om licht te maken, toen het openen en sluiten van de deur hem deed omzien.
"Meester Martijn?"
"Martijn, ja, dat ben ik, maar dat meester kunt u weglaten. Dat hoor ik vandaag voor het eerst........ Ik merk dat ik de deur vergat te sluiten.... Als u een ogenblik geduld hebt, maak ik licht."
Hij stak de kaars aan en liet het schijnsel op de late bezoeker vallen.
Het was een onbekende en, voor zover dat bij het onzekere kaarslicht te zien was, anders gekleed dan in de streek de gewoonte was.
"Is er iets dat ik voor u kan doen?" vroeg Martijn.
"Ik ben naar u gestuurd".
"Als u onderdak zoekt, de herberg is aan de rand van de stad. Ik wil u wel vertellen hoe u er kunt komen, want het is gemakkelijk verdwalen in het donker".
"Logies heb ik niet nodig", weerde de vreemdeling vriendelijk af.
"Ik kom voor een opdracht. Ik wil een kist".
"Een kist?" herhaalde Martijn verbaasd.
"Die maakt u toch?"
"Jawel", aarzelde Martijn, "maar op een avond als deze...... Ik geloof niet dat mij dat ooit eerder is overkomen. dat de avond voor Kerst iemand een kist kwam bestellen..... En wanneer zou die kist dan wel geleverd moeten worden?"
"Ik zou u niet lastig vallen, als ik hem niet direct nodig had", zei de man.
"Vanavond?"
Martijn was één en al verbazing. "Ik ken u niet en ik weet niet wat u ertoe beweegt om helermaal naar hier te komen om een kist te kopen. Ik zie dat u niet uit deze streek bent..... Ik zou u graag willen helpen, maar wat u vraagt is onmogelijk. De dag is om en kisten heb ik niet in voorraad".
"Dat weet ik. U maakt ze op bestelling, meester Martijn. Juist daarom ben ik hier. Het is mijn opdracht".
De man bracht hem in verwarring.
"Maar als ik niets in voorraad heb en de tijd ontbreekt me om een kist te maken, wat verwacht u dan van mij? Ik wil niet onbeleefd schijnen, maar ik heb een drukke dag gehad en ik ben moe. Ik zie niet in hoe ik u van dienst kan zijn."
De vreemdeling stapte naar het raam van de werkplaats en maakte een gebaar dat Martijn nog meer in verwarring bracht, maar nu omdat hij onmiddellijk begreep wat de man bedoelde.
"Komt u dáárvoor?"
'Mag hij niet gebruikt worden, meester Martijn?"
Martijn probeerde het gelaat van de vreemdeling te onderscheiden, maar deze bevond zich te ver buiten het bereik van het kaarslicht.

"Die kist....... hoe moet ik u dat uitleggen........
Eigenlijk is die niet gemaakt om verkocht te worden....... Ziet u.........
De herberg heeft zijn uithangbord en deze kist......."
"Is veel méér dan dat," vulde de vreemdeling aan.
"Iedereen in de stad weet van het kunstwerk van de kistenmaker.
Voor dit venster hebben velen niet alleen uw bekwaamheid bewonderd, maar vaak ook troost gevonden."
"Toch is nog nooit iemand om die kist komen vragen, mijnheer.
En ik heb dat eerlijk gezegd ook nooit vreemd gevonden......
Maar voor wie zou hij dan moeten dienen? Wat voor persoon is het?"
"Een geliefde....... Iemand voor wie u de kist zeker zou afstaan, als u hem kende. Hij is als het ware voor de persoon gemaakt. Het enige wat u aan het werkstuk moet toevoegen, is een kleine kroon op het deksel. Ik zal u precies de plaats aanwijzen."
"Ja, u gaat ervan uit dat ik op uw verzoek inga, maar ik weet echt niet of ik dat wel zal doen," sprak Martijn peinzend, maar schikte toch de schragen in zijn werkplaats en zette de kist erop. Zelfs bij het onzekere licht van de kaars was te zien dat het een meesterlijk stuk handwerk betrof. De kist was met prachtig houtsnijwerk versierd. De binnenzijde was bekleed met een smalle strook van de fijnste witte kant,
"Toen ik deze kist maakte," sprak Martijn, terwijl hij zijn handen over het hout liet gaan, "had ik kort daarvoor voor de eerste maal in mijn leven echt kerstfeest gevierd. Christus was in mijn hart komen wonen! Ik was daar zo vol van, dat ik in mijn werkstuk iets daarvan tot uitdrukking wilde brengen. Terwijl ik het hout bewerkte, deed mij dat denken aan het kruis waaraan de Heiland mijn zonden droeg, de rode bekleding aan zijn bloed dat Hij voor mij gaf om mij rein te wassen, witter dan de mooie kant die ik gebruikte. Ik weet nog dat ik in gedachten voortdurend bezig was met wat Christus voor mij gedaan had.
Die onbegrijpelijke liefde hielp mij bij het snijden van de taferelen zoals u ze hier ziet. De verbazing van de herders die, net als ik, wisten dat ze het niet waard waren en toch bij de krib werden geroepen, zó dichtbij dat ze Hem konden zien en misschien wel hebben aangeraakt........
Jozef en Maria met hun geheim...... en hier, Pilatus die recht moest spreken en het niet deed..... De kruisiging....... het open graf......... zijn komst op de wolken..... Ik beleefde het allemaal, terwijl mijn handen met de beitels en de gutsen bezig waren....... Ik weet dat sommigen het dwaas hebben gevonden een doodkist zo te versieren, maar anderen noemden de kist, een platenbijbel, en daar was ik blij om. Ja, vooral kinderen konden er uren naar kijken. Aan hun ogen zag ik dat ze in gedachten wegdwaalden naar Bethlehem en naar Golgotha, net als ik gedaan heb toen ik de kist maakte....... Zoveel jaren heeft hij daar gestaan, achter de ruit van mijn werkplaats. Het hout is in de loop der jaren alleen maar mooier geworden, warmer en dieper van kleur........
Misschien hebben de mensen gelijk die zeggen dat het dwaas is een kist zo te bewerken, maar ik heb altijd het gevoel gehad dat het goed is geweest en dat ik het heb móeten doen. Ik heb ook steeds het vage vermoeden gehad dat hij ooit gebruikt zou worden........ Misschien is dit de dag........
Maar kunt u mij niet wat meer vertellen over de mens voor wie hij dienen zal, als ik hem aan u zou afstaan?"

"Ik zal u meer vertellen als u de kroon op het deksel hebt aangebracht," sprak de man zacht. Martijn droeg het deksel aan en plaatste dat op de kist, waarmee het een volmaakt geheel vormde.
"Hier", wees de vreemdeling, "in het hart van het kruis verzoek ik u een kroon te snijden." "Is 't dan voor een vorst?" vroeg Martijn.
"Die eer is mij nooit eerder te beurt gevallen. Ik heb alleen de armen kunnen dienen....... En naar welk voorbeeld moet ik werken? Hoe moet die kroon er uitzien?"
"Dat laat ik aan u over. Ik ben er zeker van dat de kwaliteit van de afbeelding voor die van de anderen niet zal onderdoen."
"Maar ik heb nooit in werkelijkheid een kroon gezien!"
"Denk maar aan de kroon des levens, die ieder zal ontvangen die getrouw is tot de dood."
Eer Martijn kon antwoorden, had de vreemdeling de werkplaats verlaten.
Martijn ging naar het raam om hem na te zien, maar de man was verdwenen.
Een poosje bleef hij in gedachten naar buiten staren, waar de eerste sneeuw begon te vallen. Toen nam hij het deksel van de kist en plaatste dat op de werkbank.

De kroon des levens....... De kroon des levens!
Ja, dat stond in de bijbel! Een mens die de kroon des levens ontvangen zal!
O, wonder van God......! Maar alleen om de verdienste van Christus..... Alleen door genade...... En wat heeft de Here er een hoge prijs voor moeten betalen om die kroon aan zondaren te kunnen uitreiken.......
Ook vlochten zij van doornen een kroon en zetten die op zijn hoofd......
De Koning der koningen liet zich vernederen om zondaars te kunnen verhogen...
O, Martijn voelde zo duidelijk dat de levenskroon door geen mens verdiend kon worden.
"Here Jezus", fluisterde hij zacht voor zich heen, "het kan nooit de kroon op míjn werk zijn, die levenskroon....... Als ik ooit een kroon zou dragen, kan dat alleen maar als U de kroon zet op uw eigen werk......"
Met zorg koos hij het gereedschap, en een ogenblik later was hij geheel in zijn werk opgegaan. Nee, een kroon had hij nooit in werkelijkheid gezien, maar het ging zoals de vreemdeling had verondersteld. Wegzwevend op zijn gedachten, denkend aan het verlossingswerk van de Heiland, vond hij de inspiratie die zijn oude handen stuurde. In vaste, tere lijnen bracht hij als in fijn graveerwerk de kroon aan, in het hart van het kruis.
Schrijnwerker had hij willen worden. Als kleine jongen had hij daarvan gedroomd. Maar het was anders gelopen. De dood had hem heel zijn leven veel werk bezorgd onder de mensen. Hij veegde stof en spaanders weg en bekeek het resultaat. De kleine kroon paste harmonisch in het geheel. Nooit had hij iets aan de kist gemist, maar nu scheen het of dit het enige was wat er altijd aan ontbroken had.

"De kroon op uw werk, meester Martijn," klonk het achter hem.
Hij richtte zich moeizaam op uit zijn gebogen houding en keek verbaasd naar de vreemdeling, die plaats had genomen op een bankje naast het raam.
Martijn schudde zijn hoofd.
"Wat de kist betreft wel....... maar de rest...... Ik heb u niet binnen horen komen".
"U was ook zo ingespannen bezig".
Martijn sloeg zijn kleren af en ging aan de rand van de kist zitten.
"U bent moe, Martijn."
"Ja", gaf Martijn toe", "heel erg moe, maar ook blij en voldaan. Het was net of dat nog aan de kist ontbrak. De kroon des levens......"
Ze zaten half in het donker en Martijn kon de vreemdeling nauwelijks onderscheiden. Hij had de kaars op de werkbank laten staan bij het deksel.
"Maar nu zou u mij wat meer vertellen over de mens voor wie u hem hebben wilt," zei Martijn en klopte tegen de kist. "Ik moet eerlijk zijn: ik weet nog steeds niet of ik wel bereid ben hem af te staan."
"U hebt er al zoveel gemaakt en ze allemaal afgestaan."
"Dat is waar, maar met deze is het anders. Hierin heb ik het meest van mijzelf gelegd. Mijn verdriet, mijn verlangen, mijn geluk......"
"En uw geloof, uw verwachting en liefde," vulde de vreemdeling aan.
"Ja, dat is waar."
"Maar zo was het toch met alle kisten die u maakte, meester Martijn?"
"Noem mij alstublieft geen meester," verzocht Martijn dringend.
"Goed, maar toch was al je werk meesterwerk, Martijn. Zo maakte je zelfs de kisten voor mensen die als slecht bekend stonden........."

"Je hebt een moeilijk leven gehad, Martijn", sprak de vreemdeling.
"Nee", antwoordde Martijn, "ondanks alles was het leven goed."
"Je vrouw en kinderen verloor je, toen de pest door het land raasde.
Voor hen die je zo lief waren heb je geen kisten kunnen maken waarin je de warmte van je bewogen hart kon uitdrukken, Martijn.
In een gemeenschappelijke kuil zijn ze haastig van de aarde weggedaan.
Tóch ben je geen verbitterd mens geworden, Martijn. Hoe heb je, ondanks al die pijn, zo kunnen leven, zoals vanavond, toen je uitging in de sloppen van de stad?
En waarom die kisten zo mooi gemaakt, Martijn?'
Martijn boog het hoofd. Zijn hart woog zwaar. Al zijn geheimen schenen bekend te zijn.
"Ik zie dat ze u meer hebben verteld dan ik ooit gedacht had dat ze zouden kúnnen weten....... Ik heb geen reden om verbitterd te zijn, want ik weet van Gods liefde voor mij. Toen ik in de kracht van mijn leven opstandig dreigde te worden, vanwege de armoede en het verdriet om mij heen, leerde ik God kennen als mijn Heiland. O, wat geweldig was dat, toen ik zag wat Gods bedoeling met mijn leven was. Hij is mijn Schepper en ik mag voor Hem leven....
Weet u, het handwerk van mijn kisten is niets vergeleken bij het handwerk van God, waarvoor ze als eerbetoon mogen dienen. Hij maakte ons naar zijn beeld en gelijkenis. Dat heeft mij altijd voor ogen gestaan bij mijn werk.
De mens was kostelijk handwerk, mijnheer....!
En dat Hij als een Vader van ons houdt, heeft Hij ons laten zien toen wij van Hem wegliepen. Hij heeft ons niet aan onszelf overgelaten, maar ons opgezocht en vergeving geschonken. Dat heeft mijn leven rijk gemaakt, de liefde van mijn Heer. Ik zou u willen vertellen wat Christus voor mij betekent, maar de juiste woorden zou ik daar nooit voor kunnen vinden. Hij weet dat ik Hem liefheb, omdat Hij mij eerst heeft liefgehad......
En wat die kisten betreft..... Waarom ik ze zo mooi probeerde te maken.....?
Ik had graag méér willen doen. Ik gunde de dood het laatste woord niet.....!
Die heeft ook het laatste woord niet......! "

Martijn zweeg en greep naar zijn borst.
Zijn hart deed weer zo vreemd. Hij had rust nodig. Slapen, dat zou hem goed doen.
"Maar," hij richtte zijn blik op de vreemdeling die van zijn plaats bij het raam was opgestaan en langzaam in zijn richting kwam, "u zou mij wat meer vertellen over de mens voor wie ik de kist zou moeten afstaan."
"We zouden nog lang door kunnen gaan, Martijn,"
sprak de vreemdeling zacht, "maar was het zo dan niet genoeg?"
"Genoeg.....? Ik begrijp u niet," sprak Martijn verwonderd,
"en ik aarzel nog steeds of ik aan uw verzoek moet voldoen of niet......"
"Martijn,"
Opeens werd hij bij zijn naam geroepen op een wijze zoals hij hem nog nooit eerder had horen uitspreken. Een onbeschrijfelijke ontroering maakte zich van hem meester. Hij draaide zich om naar de stem die van achter hem had geklonken en keek vol verbazing in het licht dat straalde van het aangezicht dat hij nimmer had aanschouwd, maar onmiddellijk herkende!
"Martijn."
Hij wilde antwoorden, maar een duizeling beving hem en hij zocht steun aan de kist, omdat hij vreesde te zullen vallen.......
Maar een sterke hand ving hem op................

De volgende morgen, terwijl de kerstklokken de boodschap van Christus' komst op aarde over het witbesneeuwde stadje zongen, was het een kleine jongen die het eerst merkte dat de kist voor het raam verdwenen was. Glurend door de kleine ruitjes zag het kind hem midden in de werkplaats op de schragen staan.
Martijn lag erin.
Heel duidelijk heeft het kind de fijne, gouden kroon gezien, die op de witte haren rustte, maar met dit verhaal hebben de anderen gespot. Zij schreven het toe aan gezichtsbedrog, aan het spel van de vroege zonnestralen die door het glas vielen....... Het kroontje in het hart van het kruis op het deksel van de kist is niemand opgevallen, zo volmaakt paste het in het werkstuk van de kistenmaker...

Bron: Johan Frinsel HET KERSTFEEST VAN DE KISTENMAKER en andere verhalen.