Liefde en partnerschap

Een hoofdstukje uit Anselm Grün: Hoe moet ik nu verder?

Wanneer ik bij cursussen gesprekken aanbied, gaat ongeveer tachtig procent over problemen inzake relatie en vriendschap. Het is blijkbaar niet zo eenvoudig een leven lang met een partner samen te leven en met hem of haar kinderen op te voeden. Dat was vroeger niet veel anders. Er waren altijd relatieproblemen. Maar er zijn ook redenen waarom ze nu schijnbaar hand over hand toenemen. Mensen stellen te hoge verwachtingen aan een relatie in een maatschappij die steeds sterker individualiseert. Mensen willen in alle omstandigheden gelukkig zijn. Mensen willen altijd het gevoel van liefde hebben, dat een mens betovert en in extase brengt. En het idee van de maakbaarheid dat tegenwoordig het denken typeert, werkt ook door in het huwelijk. Mensen denken dat het slagen van een relatie maakbaar moet zijn. Het lijkt gewoon een kwestie te zijn van de spelregels van goede communicatie volgen: dan moet het huwelijk wel slagen.

Veel mensen zijn ervan overtuigd dat alle conflicten in een huwelijk ook moeten worden opgelost. Maar de Duitse relatietherapeut Arnold Retzer gelooft dat de problemen in een duurzaam huwelijk niet worden opgelost: "Een duurzame partner kiezen betekent een paar duurzame problemen kiezen". Het komt er alleen op aan hoe we met conflicten omgaan. Wie verbeten alle problemen wil oplossen, schept nieuwe. Het gaat erom, zo meen de therapeut, "de moeilijkheden niet door middel van verwonding of minachting aan te pakken, maar met humor, afleiding, aandacht en respect".
De therapeut wijst ook op een andere belasting van huwelijken: de aanspraak op rechtvaardigheid en gelijkheid. Maar wie hoopt op absolute rechtvaardigheid en gelijkheid in een huwelijk, is gedoemd te falen. Duurzame huwelijken zijn immers niet mogelijk door te blijven aandringen op rechtvaardige vereffeningen, maar door vergeving. "Mensen hoeven zich niet te schamen wanneer ze vergeven. Wie vergeeft, ziet af van aanspraken die ontstaan door de rechtvaardigheidsillusie binnen de relatie. Het wonder van het huwelijk ontstaat minder door pogingen tot vereffening dan door de mogelijkheden van vergeving."

Relatietherapeut Hans Jellouschek ziet in neuromantische voorstellingen de reden voor het mislukken van veel huwelijken. Zulke voorstellingen bestaan erin dat wij elkaar in een huwelijk altijd nabij moeten zijn. Maar het huwelijk slaagt alleen wanneer het evenwicht tussen nabijheid en afstand wordt bereikt. Een andere neoromantische voorstelling is bevoorbeeld dat we in het huwelijk altijd gelukkig moeten zijn. Maar het huwelijk is geen "geluksgebeuren", maar een oefenweg waarlangs we wel degelijk telkens weer geluk mogen ervaren. Maar mensen die elkaar beloven samen gelukkig te zijn, vragen te veel.. Ook bij het thema geluk denken velen dat het maakbaar is.
Arnold Retzer spreekt vanuit de ervaring van een therapeut wanneer hij verklaart: stellen die in de maakbaarheid van het geluk geloven, "zijn het slachtoffer van de illusie van de onvoorwaardelijke willekeur die wil doen vergeten dat leven ook en vooral gebeurt en dat het alleen soms wordt vormgegeven, en zeker het huwelijksleven".

In mijn begeleidingswerk merkte ik telkensweer dat het huwelijk alleen kan slagen wanneer we ons verzoenen met de middelmatigheid van onze relatie. Alle te hoge verwachtingen van mezelf en mijn partner leiden tot mislukking. De verzoening met de realiteit van onze relatie slaat echter alleen op het verwerken. Ik verwerk met pijn dat ons huwelijk is zoals het is, dat de partner niet aan mijn verwachtingen beantwoordt, dat ik zelf niet aan mijn eigen claims kan voldoen. Allen wanneer we de middelmatigheid van onze relatie en van onszelf met pijn aanvaarden, kunnen we het positieve potentieel aanboren dat ook in ons zit. En dan mogen we dankbaar genieten van wat ons huwelijk óók is: dat we elkaar trouw steunen, dat we elkaar mogen vertrouwen, dat we samen een gezin stichten en vormgeven, een huishouden beredderen, er voor elkaar zijn. Wanneer we echter onze middelmatigheid niet kunnen verwerken, zullen we klagen over de toestand van ons huwelijk of de ander aanklagen dat hij er de schuld van is dat ons huwelijk zo moeilijk is.