Rangen en standen - 1 -

Welke plaats neem je in op de sociale rangorde?
Ikzelf ben opgegroeid in een agrarisch dorp, ergens in Noord Oost Overijssel.
Ons dorp kenden drie kerken en drie scholen voor lager onderwijs.
Eén kerk was Nederlands Hervormd; de andere twee kerken waren respectievelijk gereformeerd en christelijk gereformeerd.
We hadden een hervormde school en een School met de Bijbel, die voornamelijk door gereformeerde kinderen werd bezocht. En daarnaast nog een neutrale school.
Het dorp bestond uit een paar duizend inwoners.
Ik weet nog dat "onze" gereformeerde kerk bestond uit om en nabij zo'n duizend "zielen". Zo heette dat in die tijd. Er waren ook nog enkelen die in een andere plaats de (vrijgemaakt) gereformeerde kerk bezochten. Een kerk, onderhoudende artikel 31. Toen ik twaalf plus was kreeg ik geleidelijk aan steeds meer zicht in de onderlinge verschillen. Een hervormde boerendochter schold me uit voor "Cockse" en ik begreep niet wat ze daarmee bedoelde. Decennia later vernam ik dat predikant Hendrik de Cock uit Ulrum in 1834 door het Provinciaal Bestuur van de Hervormde Kerk geschorst werd. Zijn vertrek luidde de geboortedatum in van "de gereformeerden".

Opgegroeid in een agrarisch nest was mijn pappa een soort van autodidact. Een duizendpoot. Samen met een jongere broer startte hij in ons dorp een grafisch bedrijf, ongeveer zo'n vijfenzeventig à tachtig jaar geleden. Hij ontwikkelde interesse voor fotografie. Mensen konden bij ons thuis foto's laten maken. Wij verkochten ook foto-filmrolletjes. Mensen konden de volle rolletjes bij ons thuis inleveren, en mijn vader maakte er de afdrukken van.
Hij maakte ook reclame onder de slogan: "De vulpendokter van Noord Oost Overijssel is dagelijks te consulteren.Bij een vakman in Zwolle had hij gedurende de oorlogsjaren die kennis opgedaan. Hij startte een kantoorboekhandel aan huis. Daar ontving hij ook de klanten die kwamen om hun vulpen te laten herstellen. In de begintijd van vulpennen lekten die krengen nogal eens.

Het grafisch bedrijf legde zich toe op het vervaardigen van handelsdrukwerk voor de kleine middenstand van ons en de nabijgelegen dorpen. Toen mijn pappa vijftien jaar oud was begon hij reeds met zijn journalistieke vaardigheden te ontwikkelen bij een courant in de regio. Hij startte zelf een krant die éénmaal in de week uitkwam en op zijn hoogtepunt zeven duizend betalende abonnees had.
Ik was als opgroeiende jongen maar wat trots op die grote ijzeren krantenpers in onze drukkerij. Mijn vader kende een werkweek van zo'n tachtig uren. De zondagsrust werd strikt nageleefd. Twee maal op zondag naar de kerk was gewoon.

De bovenlaag uit ons dorp bestond uit Groninger boeren. In die tijd liep een kanaal door ons dorp, onderdeel van een kanaal tussen Zwolle en Coevorden. De meeste boeren van ons dorp verbouwden ook aardappelen die in onze fabriek "Onder Ons" verwerkt werden. Ik schat dat deze fabriek meer dan honderd werknemers in dienst hadden. Dat waren dan de "gewone" arbeiders. Menige woning in ons dorp was te herkennen als een arbeidershuisje, eenvoudig en klein.
Met de boerenstand werd rekening gehouden. Onze buren, rechts van ons huis, waren christelijk gereformeerd en hadden een winkel in manufacturen. Ze verkochten bijvoorbeeld lappen stof waarvan je een kostuum kon laten maken. De vrouw van de eigenaar heette vrouw St. De aanspreekvorm voor de meeste vrouwen in ons dorp was "vrouw" die en die. Mijn moeder was vrouw S.

Links van ons huis was een bakkersbedrijf inclusief winkel. De vrouw van de bakker was juffrouw W. Ik heb nooit goed begrepen waarom zij juffrouw was en mijn moeder gewoon "vrouw". De aanspreekvorm voor de vrouw van de dokter en van nog enkele notabelen was "mevrouw".
De kneuterigheid van ons dorp heb ik nog vaak gemist en bij het ouder worden kan ik daar nog naar terug verlangen, Een ieder kende iedereen en wanneer je elkaar voorbij fietste of tegen kwam zei je steevast "Moi".