Welke betekenis hebben mislukkingen?

Overgenomen uit Anselm Grün's Boek met antwoorden:

Mislukkingen hebben niet al vanzelf een betekenis. Maar wij kunnen fiasco's een betekenis geven. Niet alles lukt in het leven altijd en meteen bij de eerste keer. Wanneer een poging niet lukt, dan is er een nieuw begin mogelijk. We kunnnen leren van fouten, ook in intermenselijke relaties. Maar ondanks al onze inspanningen om goed om te gaan met conflicten bestaan er ook echte echecs. Een huwelijk kan op de klippen lopen, de samenwerking met bepaalde medewerkers kan mislukken, en wij kunnen met plannen in ons eigen leven steeds weer schipbreuk lijden.

Natuurlijk zijn er verschillende gradaties bij mislukkingen. Wanneer wij zakken voor een examen, dan kunnen we een herkansing zoeken. En wanneer het ons niet lukt om een probleem op te lossen, dan kunnen we dit aanvaarden als een uitdaging en moeite doen om nieuwe wegen te vinden. In eerste instantie is het pijnlijk wanneer wij falen. Falen in diepere existentiële zin wil zeggen dat een levensplan waar wij hoge verwachtingen van hadden, niet lukt. De vraag is of wijzelf daaraan onderdoor gaan of dat enkel het levensgebouw instort dat wij hebben opgebouwd. Dan zou dit fiasco ons erop kunnen wijzen dat dit levensgebouw niet beantwoordde aan ons ware wezen. Het is veeleer voortgekomen uit het beeld dat wij van onszelf hadden, maar niet uit het beeld dat God zich van ons had gevormd.

Bij elk fiasco breekt er iets stuk in onszelf. Iets breekt stuk waar wij onze hoop op hadden gevestigd. In een dergelijke kritische situatie is het belangrijk dat wij er niet zelf aan onderdoor gaan. Voor mij zijn er maar twee alternatieven: of we laten door het echec onze denkbeelden over onszelf en over ons leven in stukken breken. Of: we gaan er zelf door ten onder. Wanneer wij onze illusies in stukken laten breken, dan kan dat beslist wel een kans zijn. We kunnen opengebroken worden voor ons ware Zelf en opengebroken worden voor God. En de mislukking, die in eerste instantie scherven achterlaat, kan de plek zijn waar God de scherven van ons leven opnieuw in elkaar zet en de gestalte vormt die meer in overeenstemming is met ons ware wezen. Soms is een fiasco een signaal dat wij een beeld hadden gemaakt van onszelf en in ons leven wilden verwezenlijken dat niet beantwoordde aan het diepste beeld dat God zich van ons had gevormd. Een echec is dus ook een kans om toe te groeien naar dit eenmalige en unieke beeld van God in ons. Maar in dit proces ervaren we natuurlijk de pijn van teleurstellingen, de pijn van krenkingen en het verdriet dat plannen in ons leven zijn mislukt. Maar voor christenen is het kruis een teken van hoop dat er geen mislukkingen zijn die niet herschapen kunnen worden, die niet nieuwe mogelijkheden kunnen bieden om op te staan en op weg te gaan naar de ruime horizon van God.

Soms moeten de zelfontworpen levensgebouwen zelfs instorten, opdat God samen met ons het huis kan opbouwen dat beantwoordt aan ons ware wezen. In de Bijbel staat steeds weer dat God op de puinhopen van Jeruzalem, de niewe stad bouwt, dat Hij iets nieuws vormt uit de scherven van ons leven en dat uit de afgehakte boomstronk een nieuwe twijg groeit. Deze beelden zijn mooie interpretatiepatronen waarmee wij ook onze fiasco's een betekenis kunnen geven. Maar het komt altijd aan op de interpretatie. Wanneer wij onze echecs zo interpreteren dat we er zelf schuldig aan zijn, dat we alles verkeerd hebben gedaan, dan zullen ze ons naar beneden trekken en onze energie wegroven. Maar wanneer wij ze zo opvatten dat er iets in ons is stukgebroken om de eigenlijke kern duidelijker tevoorschijn te laten komen, dan kunnen we ons verzoenen met ons falen. Dan berooft het ons niet van onze waardigheid en dan drukt het ons ook niet terneer. Dan kunnen we het zelfs beschouwen als een kans om te rijpen en te groeien en steeds meer degene te worden die wij vanuit God eigenlijk zijn.